Seri Muhakeme Usulü Nedir?

Seri muhakeme usulü, Cumhuriyet Savcısının Ceza Muhakemesi Kanunu 250. maddede sayılan katalog suçlardan birinin işlendiğine dair yeterli şüpheye ulaştığı ancak kamu davası açmak yerine başvurduğu istisnai bir yargılama usulüdür. Koşulların varlığı halinde daha hızlı bir yargılama olan seri muhakeme usulü ile Cumhuriyet Savcısı tarafından ceza verilebilir.

Aşağıda detaylı olarak inceleneceği üzere seri muhakeme usulü her suç için uygulanamayacağı gibi şüphelinin müdafi huzurunda vermiş olduğu kabul beyanı olmaksızın da uygulanamamaktadır. Savcılıklarda özel olarak kurulmuş olan Seri Muhakeme Bürolarında düzenlenecek olan “Seri Muhakeme Usulü Kabul Tutanağı” olmaksızın söz konusu usul ile yargılama yapılamayacaktır.

Seri muhakeme usulünün kamu davası açmak yerine başvurulan bir usul olduğuna değinilmişti. Ancak bu söylemden KYOK (takipsizlik kararı) yerine seri muhakeme usulüne başvurulduğu anlaşılmamalıdır. Savcı, usulüne uygun bir şekilde soruşturmayı yürütür ve tamamlar. Şüphelinin leh ve aleyhine tüm delilleri toplar ve suçun şüpheli tarafından işlendiğine dair yeterli şüpheye ulaşır. Ancak suç CMK madde 250’de sayılan suçlardan biri ise kamu davası açmak yerine daha hızlı bir yargılama olan seri muhakeme usulüne başvurulur.

Savcının madde 250’de sayılan suçlardan biri hakkında seri muhakeme usulünü uygulamadan düzenlediği ve mahkemeye sunduğu iddianame iade edilir ve öncelikle seri muhakeme usulünün uygulanması beklenir.

Seri Muhakeme Usulünün Uygulanma Koşulları Nelerdir?

Yukarıda da kısaca değinildiği gibi her suç için seri muhakeme usulü uygulanmaz. Bu usulün uygulanabilmesi için suçun CMK madde 250 ‘de sayılan suçlardan biri olması, Cumhuriyet Savcısının suçun işlendiğine dair yeterli şüpheye ulaşması ve suç hakkında kamu davası açılmasının ertelenmesi kararının verilmemesi gerekmektedir.

Cumhuriyet Savcısı, yukarıdaki koşulların varlığı halinde şüpheliye seri muhakeme usulünün uygulanmasını teklif eder. Usulün uygulanabilmesi için şüphelinin bu teklifi müdafi huzurunda ve özgür iradesi ile kabul etmesi gerekmektedir.

CMK madde 250 kapsamındaki suçun iştirak halinde işlenmesi halinde ise tüm şüphelilerin seri muhakeme usulünün uygulanmasını kabul etmesi gerekmektedir. Kabul eden şüpheli açısından bu usulün uygulanıp diğer şüpheliler açısından basit yargılama usulünün uygulanması gibi bir durum söz konusu değildir.

Cumhuriyet Savcısının şüpheliye seri muhakeme usulünü teklif etmesi halinde şüphelinin teklifi değerlendirmek için süre talep etme hakkı vardır. Şüphelinin talebi üzerine bir ayı aşmamak üzere makul bir süre verilir. Sürenin sonunda şüphelinin mazereti olmaksızın Savcılığa gitmemesi veya bu süre zarfı içerisinde bu usulün uygulanmasını kabul etmediğini bildirmesi durumunda seri muhakeme usulü uygulanmaz ve soruşturmaya genel hükümlere göre devam edilir.

Seri Muhakeme Kapsamındaki Suçlar Nelerdir?

Ceza Muhakemesi Kanunu madde 250’de ve ayrıca Seri Muhakeme Yönetmeliği madde 6’da sayılan suçlar dışında herhangi bir suç için seri muhakeme usulü uygulanamaz.

             Seri Muhakeme Yönetmeliği

             MADDE 6 – (1) Soruşturma evresi sonunda aşağıdaki suçlarla ilgili olarak kamu davasının ertelenmesine karar verilmediği takdirde seri muhakeme usulü uygulanır:

             a) Türk Ceza Kanununda yer alan;

                  1) Hakkı olmayan yere tecavüz (madde 154, ikinci ve üçüncü fıkra),

                  2) Genel güvenliğin kasten tehlikeye sokulması (madde 170),

                 3) Trafik güvenliğini tehlikeye sokma (madde 179, ikinci ve üçüncü fıkra),

                 4) Gürültüye neden olma (madde 183),

                 5) Parada sahtecilik (madde 197, ikinci ve üçüncü fıkra),

                 6) Mühür bozma (madde 203),

                 7) Resmi belgenin düzenlenmesinde yalan beyan (madde 206),

                 8) Kumar oynanması için yer ve imkan sağlama (madde 228, birinci fıkra),

                 9) Başkasına ait kimlik veya kimlik bilgilerinin kullanılması (madde 268),       suçları.

             b) 10/7/1953 tarihli ve 6136 sayılı Ateşli Silahlar ve Bıçaklar ile Diğer Aletler Hakkında Kanunun 13 üncü maddesinin birinci, üçüncü ve beşinci fıkraları ile 15 inci maddesinin birinci,                        ikinci ve üçüncü fıkralarında belirtilen suçlar.

             c) 31/8/1956 tarihli ve 6831 sayılı Orman Kanununun 93 üncü maddesinin birinci fıkrasında belirtilen suç.

             ç) 13/12/1968 tarihli ve 1072 sayılı Rulet, Tilt, Langırt ve Benzeri Oyun Alet ve Makinaları Hakkında Kanunun 2 nci maddesinde belirtilen suç.

             d) 24/4/1969 tarihli ve 1163 sayılı Kooperatifler Kanununun ek 2 nci maddesinin birinci fıkrasının (1) numaralı bendinde belirtilen suç.

Seri Muhakeme Usulünün Uygulanmayacağı Diğer Hâller

Yukarıda defaatle değinildiği üzere seri muhakeme usulü;

– İşlenen suçun Ön ödeme ve uzlaştırma kapsamında olması.

– Suçun iştirak hâlinde işlenmesi durumunda şüphelilerden birinin bu usulün uygulanmasını kabul etmemesi,

– Bu kapsama giren bir suçun, kapsama girmeyen başka bir suçla birlikte işlenmiş olması,

– Yaş küçüklüğü ve akıl hastalığı ile sağır ve dilsizlik halinde,

-Resmî mercilere beyan edilmiş olup da soruşturma dosyasında yer alan adreste bulunmama veya yurt dışında olma ya da başka bir nedenle şüpheliye ulaşılamaması,

hâllerinde uygulanmaz.

Seri Muhakeme Usulünden Vazgeçme

Şüpheli mahkeme tarafından hüküm kuruluncaya kadar her zaman seri muhakeme usulünün uygulanmasına yönelik iradesinden vazgeçebilir. Şüphelinin bu usulün uygulanmasından vazgeçmesi üzerine Cumhuriyet Başsavcılığınca iddianame hazırlanır ve basit yargılama usulü uygulanır.

Burada önemli olan husus vazgeçmeyi takip eden soruşturma ve kovuşturma işlemlerinde, şüphelinin seri muhakeme usulünü kabul ettiğine ilişkin beyanları ile bu aşamadaki diğer belgeler delil olarak kullanılamamasıdır. Ayrıca şüphelinin başlangıçta seri muhakeme usulünü kabul etmesi de ikrar olarak değerlendirilemez.

Görevli ve Yetkili Mahkeme

Yetkili mahkeme genel hükümlere göre belirlenmektedir. Bu kapsamda suçun işlendiği yer Savcılığı ve Mahkeme yetkilidir.

Cumhuriyet Savcısı işlenen suçun yukarıda açıklanan koşullar kapsamında olması halinde kanunda öngörülen ceza aralıklarına uygun bir cezaya karar vererek yarı oranında indirim yapar ve talepname oluşturur. Cumhuriyet Savcısı hazırladığı talepnameyi yetkili Asliye Ceza mahkemesine gönderir.

Verilen Kararın Hüküm ve Sonuçları

Mahkeme tarafından karar ancak seri muhakeme usulünün uygulanma koşullarının oluşup uygun bir talepname hazırlanıp hazırlanmadığı yönünden denetlenerek hüküm kurulur. Mahkeme, hüküm kurarken Cumhuriyet savcılığının talep yazısında belirtilen yaptırımdan daha ağır yaptırıma hükmedemez.

Kurulan hüküm adli sicile işlenir.

Seri muhakeme usulü, verilen karar ve usul yönüyle soruşturma evresinde uygulanan diğer kamu davasına alternatif usullerden farklı bir usuldür. Uzlaştırma, ön ödeme ve kamu davasının açılmasının ertelenmesi usullerinde soruşturma süreci kovuşturmaya yer olmadığına dair karar verilerek sonuçlandırılırken seri muhakeme usulünde şüpheli sanık olmadan mahkûm edilir.

Bunun yanında yukarıda da açıklandığı üzere seri muhakeme usulünün uygulanamaması halinde bu süreçteki belge ve beyanlar delil olarak kullanılamamaktadır.

                         “Seri muhakeme usulünün herhangi bir sebeple tamamlanamaması veya mahkemece soruşturmanın genel hükümlere göre sonuçlandırılması amacıyla dosyanın Cumhuriyet                                 başsavcılığına gönderilmesi hâllerinde, şüphelinin seri muhakeme usulünü kabul ettiğine ilişkin beyanları ile bu usulün uygulanmasına dair diğer belgeler, takip eden                          soruşturma ve kovuşturma işlemlerinde delil olarak kullanılamaz.” (Seri Muhakeme Yön. m. 5/8).

Seri Muhakeme Sonucunda Verilen Karara İtiraz

Ceza Muhakemesi Kanunu madde 250/14 uyarınca Cumhuriyet Savcısının talep yazısında belirtilen yaptırımdan daha ağır olmamak üzere mahkemece kurulan hükme itiraz edilebilir.

7499 sayılı Kanun ile CMK’da yapılan değişiklikle birlikte söz konusu hükme karşı, CMK madde 268/1 uyarınca “…ilgililerin kararı öğrendiği günden itibaren iki hafta içinde kararı veren mercie verilecek bir dilekçe veya tutanağa geçirilmek koşulu ile zabıt kâtibine beyanda bulunmak suretiyle…” itiraz yapılır. Söz konusu değişiklik 01.06.2024 tarihi itibariyle yürürlüğe girecektir. Söz konusu tarih öncesinde kurulan hükümlere karşı itiraz süresi 7 gündür.

Hükmü kuran ve itirazın sunulduğu mahkeme itirazın haklı olduğu kanaatine varması halinde talep doğrultusunda kararını kendiliğinden düzeltebilir. İtirazı yerinde görmemesi halinde ise en çok 3 gün içinde, itirazı incelemeye yetkili olan mahkemeye gönderir.

İtiraz incelemesinin kapsamı, olayda seri muhakeme koşullarının bulunup bulunmadığı ve seri muhakeme usulüne dair kurallara uyulup uyulmadığıyla sınırlıdır. İtirazı inceleyecek mahkeme bunun dışında bir inceleme yapamaz.

Seri muhakeme usulüne tabi suçlar, Asliye Ceza Mahkemesinin görevine girdiği için Asliye Ceza Mahkemesi hâkimi tarafından verilen seri muhakeme usulüne dair kararlara yapılacak itirazların incelenmesi, bulunduğu yargı çevresindeki Ağır Ceza Mahkemesine aittir.

Seri muhakeme sonunda verilen kararlara karşı kimlerin itiraz kanun yoluna gidebileceği ne kanunda ne yönetmelikte gösterilmemiştir. Bu durumda genel hükümler uyarınca Cumhuriyet savcısı, mağdur, suçtan zarar gören ile bunların vekili ile şüpheli ve müdafin itiraz yoluna gidebileceği söylenebilir.